İlk Yardım Temel Uygulamaları, Temel Yaşam Desteği, Kanamaların Çeşitleri ve Turnike Nedir?

 Özel Güvenlik Konularından olan İlk Yardım Konusu ile ilgili sınavlardaki soru dağılımına göre an az 10 soru sorulmaktadır. İlk Yardım:  Ol...

 Özel Güvenlik Konularından olan İlk Yardım Konusu ile ilgili sınavlardaki soru dağılımına göre an az 10 soru sorulmaktadır.

İlk Yardım: Olay yerinde tıbbi araç-gereç aranmaksızın mevcut araç ve gereçlerle yapılan ilaçsız uygulamalardır.

Acil Tedavi: Doktor ve sağlık personeli tarafından yapılan tıbbi müdahalelerdir

İlk Yardımın Öncelikli Amaçları Hayati tehlikeyi ortadan kaldırmak, çevre güvenliğinin sağlanması, Yaşamsal fonksiyonların sürdürülmesini sağlamak, Hasta/yaralının durumun kötüleşmesini önlemek, İyileştirmeyi kolaylaştırmak.

 İlk Yardım Temel Uygulamaları 

Koruma: Olay yerinde olası tehlikeleri belirleyerek güvenli bir çevre oluşturmaktır

Bildirme: En hızlı şekilde gerekli yardım kuruluşlarına ( 112 ) haber verilmesidir. 112 arandığında kesin yer ve adres, kim, hangi numaradan arıyor, olayın tanımı, hasta ya da yaralı sayısı, durumu, nasıl bir yardım aldıkları açıklanmalıdır

Kurtarma: Olay yerinde hasta yaralılara müdahale; hızlı ancak sakin ve bilinçli bir şekilde yapılmalıdır. Hasta/yaralının durumunun değerlendirilmesine bağlı olarak ilk yardım yapılmalıdır.

Eğer ilk yardım bilinmiyorsa asla hasta/yaralıya dokunulmamalı ve kımıldatılmamalıdır

İlk Yardımcı: Tıbbi araç gereç aranmaksızın mevcut araç ve gereçlerle ilaçsız ilk yardımı yapan, eğitim almış kişidir.

İlk Yardımcının Özellikleri

• Sakin, kendine güvenli, pratik ve kararlı olmalı, 
• İnsan vücudu ile ilgili temel bilgilere sahip olmalı, 
• Önce kendi can güvenliğini korumalı, 
• Eldeki olanakları değerlendirebilmeli, 
• Olayı zamanında ve doğru olarak 112’ye haber vermeli, 
• Çevredeki kişileri organize edebilmelidir

İLKYARDIM’ da haberleşebilecek telefon numaraları 

114 Zehir Danışma Merkezi, 

110 itfaiye, 

112 Ambulans, 

154 Trafik polisi, 

155 Polis imdat, 

156 Jandarma imdat.

112 Acil Servis Aranırken

• sakin olunmalı,
• sorulan sorulara net bir şekilde cevap verilmeli,
• kesin yer adres verilirken olayın olduğu yere yakın bir caddenin ya da çok bilinen bir yerin adı verilmeli.
• Kişinin hangi numaradan aradığı bildirilmeli,
• hasta/yaralının adı ve olayın tanımı yapılmalı, 
• hasta/yaralı sayısı ve durumu bildirilmeli,
• eğer herhangi bir ilk yardım uygulaması yapıldıysa nasıl bir yardım yapıldığı belirtilmeli,
• 112 hattında bilgi alan kişi, gerekli olan tüm bilgileri aldığını söyleyinceye kadar telefon kapatılmamalıdır.

İlk Yardımda A-B-C'nin Anlamı

A : Hava yolu açıklığının değerlendirilmesi (Airway), 

B: Solunumun değerlendirilmesi (Bak – Dinle – Hisset) (Breathing), 

C: Dolaşımın değerlendirilmesi (şah damarından 5 saniye nabız alınır) (Circulation)

Hava yolunun açılmasında ağız içerisinin temizlenmesi, kusmuk, taş toprak, takma diş vb. varsa bunların çıkartılması gerekir. Eğer yapay solunumu gerektirecek bir durum yoksa hastaya koma pozisyonunun verilmesi de solunumu rahatlatır. Solunumun düzeltilmesinde temel ilk yardım uygulaması eğer solunum durmuşsa ağızdan ağıza yapay solunum yaptırılmasıdır.

Temel Yaşam Desteği: Temel yaşam desteği, hayat kurtarmak amacıyla hava yolu açıklığı sağlandıktan sonra, solunumu ve/veya kalbi durmuş kişiye yapay solunum ile akciğerlerine oksijen gitmesini, dış kalp masajı ile de kalpten kan pompalanmasını sağlamak üzere yapılan ilaçsız müdahaledir.

 

Temel yaşam desteğine başlarken eğer çevrede biri varsa hemen 112 aratılmalıdır.

Boğulma ve travmalarda ilk yardımcı yalnız ise 1 siklustan sonra kendisi yardım çağırmalıdır. 

Bebek çocuklarda, ilk önce iki solunum yapılır, ardından 112 çağrılır

Solunum Durması: Solunum hareketlerinin durması nedeniyle vücudun yaşamak için ihtiyacı olan oksijenden yoksun kalmasıdır. Hemen yapay solunuma başlanmaz ise bir süre sonra kalp durması meydana gelir.

Kalp Durması: Bilinci kapalı kişide büyük arterlerden nabız alınamaması durumudur. 

Kalp durmasına 5 dakika içinde müdahale edilmezse dokuların oksijenlenmesi bozulacağı için beyin hasarı oluşur.

Hava yolunu açmak için Baş-Çene pozisyonu nasıl verilir?

Bilinci kapalı bütün hasta/yaralılarda solunum yolu kontrol edilmelidir. Çünkü dil geriye kayabilir yada herhangi bir yabancı madde solunum yolunu tıkayabilir. 

Ağız içi kontrol edilerek temizlendikten sonra hastaya baş-çene pozisyonu verilir. Bunun için; 

• Bir el alına yerleştirilir, 
• Diğer elin iki parmağı çeneye yerleştirilir,
• Baş geriye doğru itilir. 
• Böylece dil yerinden oynatılarak hava yolu açıklığı sağlanmış olur

Yapay Solunum Nasıl Yapılır?

*Hasta/yaralının hava yolu açıldıktan sonra, solunum Bak-Dinle-Hisset yöntemi ile değerlendirilir, *Solunum yoksa tibbi yardım istenir (112), 

*Hemen yapay solunuma başlanır

Yapay Solunuma Başlamadan Önce Solunumun Olmadığından Kesinlikle Emin Olunmalıdır!

• Ağızdan ağıza tekniği için hasta/yaralıya Baş-Çene pozisyonu verilir, 
• Bir elin baş ve işaret parmakları ile burun kanatları hava çıkmayacak şekilde kapatılır, 
• İlkyardımcı, hasta/yaralının ağzını hava çıkmayacak şekilde kendi ağzı ile kavrar, 
• Hasta akciğerine 400-600 ml hava gidecek şekilde ağızdan iki kez üflenir, 
• Şah damarından 5 saniye süre ile nabız kontrolü yapılır. Nabız varsa dakikada 15-20 kez olacak şekilde yapay solunuma devam edilir. 1 yaşın altındaki bebeklerde 20-25 kez olacak şekilde hava verilir (Eğer nabız alınamıyorsa suni solunum ile birlikte kalp masajına da başlanır), 
• Bu şekilde verilen hava hayati organları koruyacak yeterli oksijene (%16-18) sahiptir.

Dış Kalp Masajı Nasıl Yapılır?

•  Yapay solunum sırasında şah damarından 5 saniye süre ile nabız kontrolü yapılır, nabız yoksa dış kalp masajına başlanır. KALP MASAJINA BAŞLAMADAN ÖNCE KALBİN TAMAMEN DURDUĞUNDAN KESİNLİKLE EMİN OLUNMALIDIR! 
• Temel yaşam desteğine başlarken eğer çevrede biri varsa hemen 112 aratılmalıdır. Boğulma ve travmalarda ilkyardımcı yalnız ise 1 siklusdan sonra kendisi yardım çağırmalıdır. Bebek ve çocuklarda, ilkönce iki solunum yapılır, ardından 112 aranır. (*) 
• Alttaki kaburgalar elle tespit edilir, eller kaydırılarak göğüs kemiğinin alt ucu belirlenir. 
• Her iki kaburganın birleştiği noktaya (sternum ucu) iki parmak konur ve üstüne diğer el topuğu yerleştirilerek bası noktası tespit edilir. Bu elin üzerine diğer el yerleştirilir. 
• Her iki el parmakları birbirine geçirilir ve hastaya temas etmemesine dikkat edilir. Eller sabit tutulmalıdır. Dirsekler ve omuz düz ve hasta/yaralının vücuduna dik tutulacak şekilde tutulmalıdır. 
• Vücut ağırlığı ile kaburga kemikleri 4-5 cm içe çökecek şekilde (yandan bakıldığında göğüs yüksekliğinin 1/3’ü kadar ) ritmik olarak sıkıştırma gevşetme şeklinde bası uygulanır. Erişkinlerde dakikada 100 basi uygulanmalıdır. 
• Dış kalp masajı 1 yaşın altındaki bebeklerde göğüs kemiği alt ucuna iki parmakla, göğüs kemiği 1-1,5 cm içe çökecek şekilde dakikada 100 bası olarak yapılır. 1-8 yaşına kadar çocuklarda tek elle 2.5-5 cm çökecek şekilde yapılmalıdır (yandan bakıldığında göğüs yüksekliğinin 1/3’ü kadar). 
• Yapay solunum ve dış kalp masajı birlikte uygulandığında,… Hasta/ yaralıya 30 kalp masajından sonra 2 solunum yaptırılır, (30;2) * Hasta/yaralının solunum yapıp yapmadığı bak-dinle-hisset yöntemiyle en fazla 10 saniye süre ile kontrol edilir: 
• Temel yaşam desteğine hasta/yaralının yaşamsal refleksleri veya tıbbi yardım gelene kadar kesintisiz devam edilir

Hava Yolu Tıkanıklığı Nedir?

Hava yolunun, solunumu gerçekleştirmek için gerekli havanın geçişine engel olacak şekilde tıkanmasıdır. Tıkanma tam tıkanma yada kısmi tıkanma şeklinde olabilir

Tam Tıkanma Belirtileri Nefes alamaz, Acı çeker, ellerini boynuna götürür, Konuşamaz, Rengi morarmıştır, Bu durumda Heimlich Manevrası (=Karına bası uygulama) yapılır.

Kısmi Tıkanma  Öksürür Nefes alabilir Konuşabilir Bu durumda hastaya dokunulmaz, öksürmeye teşvik edilir.

Kanamaların Çeşitleri Kanamalar genel anlamda iç ve dış kanama olmak üzere ikiye ayrılır. İç kanamalar gözle görülemediklerinden, belirlenmeleri ve en kısa zamanda hastaneye ulaştırılmaları önemlidir. Halbuki dış kanamalar gözle görülebilir ve durdurulma yöntemleri ile kontrol altına alınabilirler.

Kanayan damarın cinsine göre:

• Atardamar kanaması: Parlak kırmızı renklidir, kalp atımı ile eşzamanlı fışkırır.
• Toplardamar kanaması: Koyu kırmızı renklidir, devamlı akar
• Kılcal damar kanaması: Devamlı, yavaş, sızıntı şeklinde akar

İç Kanama: : İç kanamanın vücut dışında en sık görülen belirtileri ezikler ve çürüklerdir. Bu belirtiler yumuşak doku içine kanama olduğunun göstergesidir. İç kanamalar, gözle görülemeyen kanamalar olmasına rağmen dışa açıları bir iç organda meydana gelmişse daha kolay ve çabuk fark edilirler.

Örneğin mide, akciğer, böbrek kanamalarında olduğu gibi. İç kanamayı düşündüren bulgular genellikle hipovolemik şoka ait bulgulardır.

İç Kanama Bulgular Nabız zayıf ve süratlidir (ipliksi), Deri soğuk ve nemlidir (yapışkandır) Gözler donuk, göz bebekleri genişlemiş ve ışık refleksi zayıftır, Hastada genelde susuzluk hissi ve huzursuzluk vardır, Bulantı, kusma olabilir, Geç bulgu: Kan basıncı düşer.

İç Kanamalarda İlk Yardım Herhangi bir vurma, çarpma, darbe sonrası bu belirtiler söz konusuysa, bu durumda yapılacak en doğru şey, kişiyi bir an önce hastaneye ulaştırmak olmalıdır.

Dış Kanama: Kanamayı durduran savunma mekanizmaları damarın kesilmesi sonucu hava ile temas edince faaliyete geçerek önce kesilen damar uçlarının büzülmesini sağlarlar. Daha sonra kesik damar uçlarında pıhtı oluşur, pıhtı büyüyerek damarı tıkar ve böylece kanama durur. Vücuttaki pıhtılaşma mekanizmaların, dokular ve doku sıvıları uyarır. Normalde atardamar ve toplar damardaki kan, aradaki damar nedeniyle, doku ve doku sıvıları ile temas etmediğinden, damar yaralanmadıkça pıhtılaşma olmaz. Damar yaralandığında, kanama fazla olacağından pıhtılaşma gecikebilir, o nedenle pıhtılaşmayı hızlandırmak için kanama durdurma yöntemlerine başvurulur.

Dış Kanamalarda İlk Yardım Uygulamaları Kanamayı durdurmak için uygulanan başlıca yöntemler şunlardır. Parmakla (lokal, yerel) basınç, Basınçlı sargı, Yaranın üstünde yer alan artere/damar köküne basınç (femoral arter, brakiyal arter, temporal arter vb), Elevasyon (kanayan kısmın kalp seviyesinde veya üzerinde tutulması), Turnike, Atelleme kanamayı doğrudan durdurma yöntemi değildir. Kırıkların sabitlenmesi sonucunda kanamanın da kontrol altına alınmasını sağlar.

Vücutta Baskı Uygulanacak Noktalar Atardamar kanamalarında kan basınç ile fışkırır tarzda otur. Bu nedenle, kısa zamanda çok kan kaybedilir. Bu tür kanamalarda yapılması gereken, kanayan yer üzerine veya kanayan yere yakın olan bir üst damar bölgesine baskı uygulanmasıdır. Bunlar atardamarların nabız noktalarıdır.

Vücutta bu amaç için belirlenmiş baskı noktaları şunlardır

• Boyun: Boyun atardamarı (şahdamarı) baskı yeri 
• Köprücük kemiği üzeri: Kol atardamarı baskı yeri
• Koltukaltı: Kol atardamarı baskı yeri
• Kasık: Bacak atardamarı baskı yeri
• Uyluk: Bacak atardamarı baskı yer

Turnike Tanımı Diğer yöntemlerle durdurulamayan kanamalarda en son seçenek olarak uygulanmalıdır. Genellikle organ kopmalarında veya derin arter kesilerinde, tek kemikli olan üst kola veya üst bacağa uygulanır. Amaç, kanayan atardamarı, kemik ile deri arasında sıkıştırarak, yaralı yere olan kan akımını engellemektir. 

Ara ara gevşetilmelidir, aksi halde kangren gelişebilir. 

Turnike en fazla ki saat uygulanabilir. 

Gevşetme süresi ilk bir saatte 10.20 dakikada bir, sonraki bir saatte ise 5–10 dakikada bir olmalıdır. 

Gevşetme süresi turnike uygulanan yerin, yaralı kısma olan uzaklığı ile ters orantı olmalıdır. 

Mesafe uzunsa, gevşetme süresi kısa olmalıdır, 

Turnike gevşetildiğinde, lokal basınç yapılmalı ve cilt normal rengine döndüğünde, turnike yine sıkılmalıdır.